Соңғы жылдары Қазақстанда креативті индустрия қарқынды дамып, экономиканың жаңа қозғаушы күшіне айналып келеді. IT, медиа, кино, музыка, дизайн тағы басқа салаларда отандық мамандар халықаралық деңгейде танылып, инновациялық жобаларды жүзеге асыруда. Осы ретте Мемлекет басшысы креативті индустрияны қолдау қорын құруды тапсырған еді. Бүгінде Үкімет аталған институтты 1 шілдеге дейін іске асыруға бекініп отыр, деп хабарлайды El.kz ақпарат агенттігі.
Креативті индустриялар бұл – өнер, мәдениет, және шығармашылық әрекеттерді негізге ала отырып, экономикалық құндылықтар мен жұмыс орындарын жасауға бағытталған салалар.
Яғни, индустриялар кино, музыка, театр, әдебиет, сән, дизайн, ойын индустриясы және тағы басқа көптеген салаларды қамтиды. Олар тек шығармашылық өнімдер ғана емес, сонымен қатар инновациялық тәсілдер мен идеялардың экономиканы түрлендіруге ықпал етеді.
2024 жылы Қазақстан «креативті тауарлар мен қызметтер» көрсеткіші бойынша 93-орыннан 65-орынға дейін жоғарылады. Бұл жетістік елдегі креативті индустрияны дамыту бағытындағы жүйелі жұмыстың нәтижесі. Мемлекет басшысы 2021 жылғы Жолдауында креативті индустрияны қолдау қорын құру жөнінде тапсырма берген болатын. Осыған орай, Үкімет бұл институтты 1 шілдеге дейін іске қосуға бекініп отыр.
Қордың негізгі міндеттері – инвестиция тарту, жобаларды қаржыландыру және отандық шығармашылық өнімдерді экспорттауды ынталандыру.
Сонымен қатар еліміздің әр аймағында креативті орталықтар ашылуда. Қазіргі таңда республика бойынша 12 креативті хаб жұмыс істеп тұр. Алайда Ақмола, Алматы, Жетісу және Ұлытау облыстарында бұл жұмыстар толық аяқталмаған. Осыған байланысты Үкімет басшысы аталған аймақ әкімдеріне жыл соңына дейін шығармашылық хабтар құрып, жобаларды қаржыландыру үшін инвесторлар тартуды тапсырды.
Ресми деректерге сүйенсек, 2019 жылдан бері Қазақстанда креативті экономика үш есеге өскен. Дегенмен оның жалпы ішкі өнімге қосқан үлесі әлі де төмен – шамамен 1 пайызды құрайды. Соған қарамастан, 2023 жылы креативті қызметтердің экспорты 250 миллиард доллардан асты. Осы үрдісті жалғастыру мақсатында премьер-министр 2026-2030 жылдарға арналған креативті индустрияны дамыту тұжырымдамасын әзірлеу жөнінде тапсырма берді.
Креативті индустриялардың даму үрдісі
Креативті индустриялар соңғы жылдары қарқынды дамып келеді. Мысалы, интернет пен сандық технологиялардың дамуы шығармашылық салаларға жаңа мүмкіндіктер ашты.
2021 жылы ҚР Үкіметі креативті индустрияны дамытуға арналған «Creative Kazakhstan» бағдарламасын іске қосты. Бұдан өзге Алматыда креативті индустрия орталығы құрылып, стартаптарға қолдау көрсетілуде.
2022 жылы «Креативті индустрияны дамыту тұжырымдамасы» қабылданды.
Қазақстанда Astana Hub технопаркі жұмыс істеп, IT-стартаптарға қаржылай және білім беру қолдауы көрсетілуде. Сондай-ақ жасанды интеллект, анимация және ойын жасау салалары өсіп келеді.
Музыка индустриясы да цифрландырудың арқасында үлкен өзгерістерге ұшырады. Мәселен қазақстандық орындаушылар Иманбек, Димаш Құдайберген сияқты танымал өнер иелері халықаралық деңгейде таныла бастады. Олар Spotify, Apple Music, YouTube сияқты платформалар арқылы музыканттар өз шығармаларын бүкіл әлемге таныта алды.
Жаңа музыкалық лейблдер мен продюсерлік орталықтар құрылып жатыр. Сонымен қатар, концерттер мен турлар, сонымен қатар виртуалды концерттер маңызды табыс көзіне айналды.
Сандық технологиялар сән индустриясына да жаңа тәсілдер енгізді. Мысалы, виртуалды модельдер, 3D басып шығару және онлайн сатылымдар сән индустриясын өзгертуге ықпал етті. Бұдан өзге экологиялық және тұрақты даму принциптері сәнде де өзекті тақырыпқа айналуда.
Шығармашылық экономиканың экономикаға әсері
Креативті индустриялар экономиканың маңызды бөлігіне айналды. Олардың экономикаға әсері бірнеше аспектілерде байқалады.
Креативті индустриялар жаңа жұмыс орындарын құрады. Кино индустриясында актёрлер мен режиссёрлер ғана емес, әр түрлі мамандар (сценаристтер, монтаждаушылар, операторлар) да жұмыс істейді. Музыка мен ойын индустриясында да шығармашылық мамандар қатарынан басқа да қызметкерлерге сұраныс артып келеді.
Сарапшылардың пікірінше, шығармашылық индустриялар халықаралық нарыққа шығу арқылы экономиканы тұрақты өсіруге ықпал етеді. Мысалы, Голливуд немесе Болливуд кино индустриясы әлемнің түрлі елдерінде жоғары кіріс алып келеді. Осы ретте Қазақстанда да кино өндірісі мен музыкалық өнер экспортқа бағытталған жобалар арқылы үлкен табыстарға қол жеткізе алады.
Бұдан бөлек креативті индустриялар арқылы мемлекеттер өз мәдениетін экспорттап, ұлттық брендтерін қалыптастырады. Мысалы, Оңтүстік Кореяның «K-pop» мәдениеті әлемдік нарықта үлкен сұранысқа ие. Қазақстан үшін де ұлттық дәстүрлер мен өнерді әлемге таныту арқылы халықаралық аренада танымалдыққа қол жеткізу мүмкіндігі бар.
Технологияның ықпалы
Креативті индустриялардың дамуына жаңа технологиялар үлкен әсер етуде. Мәселен жасанды интеллект музыканы, сценарий жазуды және дизайнды жақсартуға бағытталған алгоритмдерді жасап, креативті процестерге ықпал етеді. Бұл сонымен қатар шығармашылық мамандардың жұмысын оңайлатып, жаңа идеяларды жылдам әрі тиімді түрде жасауға көмектеседі.
Интернеттің дамуы арқылы шығармашылық жобаларға қаржылық қолдау көрсету механизмдері көбейді.
Болашақтағы трендтер
Креативті индустриялардың болашағында бірнеше негізгі трендтер байқалады.
Жасыл экономика қазіргі уақытта экология мен тұрақты даму принциптері сән және дизайн салаларында, сондай-ақ кино мен ойын индустриясында да маңызды трендке айналуда. Қоршаған ортаға зиянсыз материалдар мен әдістерді қолдану әрбір индустрия үшін өзекті болып отыр.
Әсіресе пандемиядан кейін онлайн платформалар мен виртуалды дүниелер үлкен даму үстінде. Креативті жобаларды жүзеге асыру үшін жаңа цифрлық құралдар мен әдістер белсенді түрде қолданылуда.
Қоғамдық және әлеуметтік әсерлер
Шығармашылық индустриялардың дамуы тек экономикалық салаға ғана емес, қоғамның мәдени, әлеуметтік және психологиялық аспектілеріне де, қоғамдық көзқарастар мен әлеуметтік нормаларды қалыптастыруға үлкен әсер етеді.
Кино, музыка және басқа шығармашылық өнімдер көп жағдайда мәдени диалогты, өзара түсіністікті қалыптастырады. Олар арқылы әртүрлі әлеуметтік мәселелерді көтеру, мысалы, гендерлік теңдік, этникалық әртүрлілік немесе климаттық өзгерістер туралы қоғамды ойландыру мүмкін.
Психологиялық әсер
Өнер мен шығармашылық өнімдер адамдардың психологиялық денсаулығына әсер етеді. Кино, музыка, әдебиет немесе бейнелеу өнері адамның ішкі әлемін ашуға, эмоциясын басқаруға, стресстен арылуға және өмірге деген көзқарасын өзгертуге ықпал етуі мүмкін.
Әлемдік мәдениет
Креативті индустриялар арқылы бір елдің мәдениеті мен дәстүрлері басқа елдерге танылады, бұл өз кезегінде жаһанданудың мүмкіндіктерін ашады. Мысалы, жапондық анимация (аниме) бүкіл әлемде танымал болса, қазақтың ұлттық музыкалық шығармашылығы немесе кинотуындылары әлемдік сахнада кеңінен танымал бола алады.
Қиындықтар мен болашақ мүмкіндіктер
Мемлекеттік қолдау, цифрлық технологиялардың дамуы және талантты жастардың белсенділігі бұл саланың болашағы зор екенін көрсетеді. Алайда, авторлық құқықты қорғау, инвестиция тарту және мамандарды дайындау сияқты мәселелер әлі де өзекті.
Бұл бағытта мамандар вторлық құқықты қорғау жүйесін жетілдіру қажет, креативті индустрия мамандарын дайындау мен оқыту маңызды, халықаралық нарыққа шығу және инвестиция тарту керек деп есептейді.
Жалпы Қазақстанда креативті индустрияның болашағы үлкен, әсіресе мемлекет пен бизнес бірігіп жұмыс істесе, бұл сала ел экономикасының маңызды бөлігіне айналуы мүмкін.
Креативті индустриялар қазіргі қоғамда үлкен рөл атқарады. Олар экономикаға жаңа құндылықтар мен жұмыс орындарын әкеліп қана қоймай, мәдениетті насихаттап, ұлттық брендтерді қалыптастыруға көмектеседі. Технологиялар мен цифрландырудың әсерімен шығармашылық экономика одан әрі дамып, жаңа мүмкіндіктер ашады. Болашақта бұл салалар қоғамның мәдени және экономикалық дамуына айтарлықтай әсер етеді.