Марал да баққанға бітеді

Жаңалықтар

Әйел үшін кәсіп – тек табыс көзі емес, жүрек қалауы­мен үндескен іс. Дариға Исабаева – осының жарқын үлгісі. Ол Катонқарағайдың көркем табиғатында марал өсіріп, пантымен емдеуді дамытып, адамдарға шипа сыйлап келеді.

Пантының парқын білген жан

Марал шаруашылығын дәстүрлі кәсіп деп есептегені­мізбен, оны жүргізу оңай емес. Бір шипажайдың жұмыс істеу мерзімі – жылына небәрі үш ай. Қалған тоғыз айда маралдарды күтіп-бағуға, қоршауларды жа­ңартуға, жемшөп дайындау­ға қомақты қар­жы жұмсалады. Табыс негізгі маусымда ғана түсетіндіктен, кәсіпкер кейде өзге бизнес көз­дерінен алын­ған қаражатты осы салаға құю­ға мәжбүр. Сол қиындықтың бәріне темірдей төзімділік танытып жүрген Дариға «Марал шаруашылығы – туризм мен экономиканы тоғыстыратын сала» дейді.

– Егер тек қаржылық табыс көзін ойласақ, пантыны шетел­ге экспорттау әлдеқайда тиімді болар еді. Қытай мен Оңтүс­тік Корея нарығында марал мүйізіне сұраныс жоға­ры. Бірақ бұл кәсіптің негізін­де туризм мен ауыл шаруашы­лығын ұш­тас­тыру идеясы тұрған­дық­тан, та­быс көлемін ұлғайту – бас­ты мақ­сат емес. Бір маусымда ши­па­­жай 50 адамға дейін қабылдайды. Бұл санды көбейтуге мүмкіндік бол­ға­нымен, қызмет сапасына нұқсан келмеуі үшін солай қалдырдық. Қызметкерлер негізі­нен маусымдық жұмыс істейді: марал шаруа­шы­лығында – 10 адам, зауытта – 13 адам тұрақты еңбек етеді. Туризм маусымы кезінде бұл көрсеткіш 30-дан асады. 2015 жылы жоба Шығыс Қазақстан облысының брендтер тізіміне енгізілді. Бүгінде ол аймақтың туристік әлеуетін дамытуға үлес қосып, тұрақ­ты жұмыс орындарын ұсынатын кәсіпорынға айналды, – дейді.

Дертке шипа, жанға дауа

Маралды кәсіпке айналдырған Дариға ата-анасының бастаған ісін заманға сай кеңейтіп, туристерді көбірек тарту мақсатында нақты жоспар құрған. 2010 жылы Өскеменде «Шығыс тур» туристік компаниясын ашып, шипажай жарнамасын қолға алған. Демалушылар саны күн санап артып, кейде тіпті оларға орын табу қиынға соқты. Сұранысқа сай марал шаруашылығы жанынан жаңа ағаш үйлер тұрғызылды. 2013 жылы панты өндіру зауыты іске қосылды. Қазір панты мен дәрілік шөптерден 16 түрлі өнім өндіріледі.

– «Баян» деп аталатын шипажайымыз Алтай тауының бау­райында орналасқан. Емдеу курсы 5 немесе 7 күнге созылады, әр кезеңде жаңа демалушылар келіп-кетіп отырады. Бұл тек кәсіп емес, демографиялық өсім­ге де әсер ететін игі іс. Бірін­ші жыл­дан бастап-ақ адамдар бедеу­ліктен емделіп, сәбилі бола бас­тады, жол апатынан кейін жүре алмай қалғандар қайта аяққа тұрды. Адамдар сырқатынан сауы­­ғып шықты. Осылайша, пан­ты­­мен емдеу мен марал ша­руа­шы­лы­ғы тұтас бір өңірдің жаңа мүм­кіндіктерін аша алатынын түсін­дім, – деп сөзін жалғастырды ол.

База астынан шыққан бұлақ

Таулы аймақта инфрақұры­лымдық қиын­дық­тар аз емес. Ал­ғашқы жылдары мұнда да электр жарығы мен ауызсу тап­шы­лығы құрылысқа елеулі кедер­гі келтіріпті. Жалғыз су көзі ма­ралдар сусындап жүрген тау өзені еді. Бірақ бұл жағдай кәсіп­ті дамытуға деген сенімді әлсі­рете алмаған. Екі жыл бойы бұ­лақтың суын көлікпен тасып, бөшкелерге құйған. Жүйелі еңбек пен табандылықтың арқасында 2013 жылы дәл базаның астынан бұл­ақ атқылап шыққан деседі. Инфра­­құрылым, маралдарды қыста азықтандыру, жемшөп қорын дайындау, вакциналау – мұның бәрі туризмді дамыту жолында еңсерілген қиындықтың бір парасы ғана. Бірақ басты мақсат – туристер үшін барынша жайлы жағдай жасау болған. Осы жолда өз қаражатын инвестиция­лаудан да тартынбаған.

– Бүгінде аймақтағы туристік инфра­құ­ры­лым айтарлықтай жақсарды. Келушілер жыл санап көбеюде. Үлкен тәуекел қа­шан да бар. Егер маралдарды дұ­рыс бағып-күтпесек немесе қор­шауларды уақтылы жаңарт­пасақ, олар қашып кетуі немесе қырылып қалуы мүмкін. Алай­да біз ауылда өмір сүріп жат­қан­дықтан, мұнда бәрі бір-бірін жақсы таниды, сол себепті қиын­дық аса қатты сезілген жоқ, – дейді марал бағушы.

Алтайға асығатын жапон ақсақалы

Айтпақшы, Алтай маралда­ры­ның қадірін бізден гөрі жақ­сы бағалайтын шетелдіктер де көп екен. Мысалы, кейінгі 16 жыл бойы Жапониядан үзбей келіп тұратын турист ақсақал бар. Әр келген сайын Алтайды, осын­­да­ғы қазақ­тарды, маралды сағындым дейді екен. Германия, Ресей, Швейцария, Израиль, Қытайдан жыл сайын тұрақты туристер келеді. Олармен ілесе келетін жаңа туристер қаншама.

– Қазір мұнда тек емделу үшін емес, демалу үшін келетін халықтың саны көп. Сондықтан шипажай қызмет түрлерін мүм­кіндігінше көбейтіп жатыр. Панты ваннасында емдеудің жолын жақсы игердік. Оған 15 күн бойы түседі. Әр жолы 15 минут отырады. Бұдан бөлек, фито бөшкеге салу, панты бөшкемен булау, панты ингаляциясы, панты сорпасына орау, панты-бар, фито-бар арқылы емдеу, панты маскасы арқылы бет-әлпетті әрлеу, аяқ ваннасында буын-буы­ны ауырған жандарды терлету, желқұзынан айықтыру, панты майы арқылы массаж жасау – бәрі өзіндік қағидасы бар емдеу тәсілдері. Ет пен қымыз, сары май, бал қосылған тағам түрлері, дәрілік шөптерден дайындалған табиғи емдік дәрумендердің түр-түрі бар, – дейді кәсіпкер.