Қазақстан Ұлттық банкі 2025 жылға арналған инфляция бойынша болжамын қайта қарап, оны жоғарылатты. Енді жылдың соңына қарай инфляция 10–12% болады деп күтілуде, деп хабарлайды Zakon.kz.
Инфляциялық қысымның драйверлері
Инфляцияның өсу себептері жан-жақты. Сыртқы факторлар арасында Ұлттық банк әлемдік азық-түлік нарықтарындағы бағаның өсуін және Ресей тарапынан инфляциялық қысымның күшеюін атап өтеді. Қазақстанда ресейлік импорттың айтарлықтай үлесін ескерсек, бұл ішкі бағаларға тікелей әсер етеді.
Ішкі факторлар да маңызды рөл атқарады. Негізгі драйверлердің бірі – "Инвестицияға айырбас ретінде тариф" бағдарламасы аясында тұрғын үй-коммуналдық қызметтер тарифтерінің өсуі. Бұл шара 2023–2024 жылдардағы өсу қарқыны сақталған жағдайда, қызметтер секторы инфляциясына елеулі әсерін жалғастыра береді.
Тағы бір елеулі фактор – жанар-жағармай материалдары бағаларын ырықтандыру. Отынның қымбаттауы тек тасымалдау мен өндіріс шығындарын тікелей арттырып қана қоймай, тауарлар мен қызметтердің кең ауқымына жанама әсер етіп, олардың қымбаттауына ықпал етеді. Өндірістік шығындар сонымен қатар өңдеуші өнеркәсіп өнімдерінің және импорттық тауарлардың қымбаттауынан өсуде.
Азық-түлік инфляциясы өндіріс шығындарының өсуі, әлемдік азық-түлік тауарларының қымбаттауы және отандық өнімге сыртқы сұраныстың күшеюі салдарынан қысымда қалуда. Азық-түлікке жатпайтын инфляция жанар-жағармай бағасының өсуі, өндірушілер шығындарының ұлғаюы және импорттық өнімдер бағасының өсуіне байланысты жеделдеуде.
ҚҚС және фискалдық консолидацияның ықпалы
Орта мерзімді перспективада инфляцияға әсер ететін маңызды фактор – 2026 жылы ҚҚС мөлшерлемесін 16%-ға дейін көтеру мәселесі.
"2026 жылы ҚҚС мөлшерлемесін 16%-ға дейін көтеру мәселесіне байланысты, 2026–2027 жылдардағы инфляция динамикасы бойынша болжамдар да жоғары бағытта қайта қаралды". Қазақстан Ұлттық банкі
Сонымен бірге, бұл шара кейінгі фискалдық консолидация тұрғысынан қажетті болып табылады және дезинфляциялық үдерістердің тұрақтылығына маңызды фактор ретінде әрекет етеді, – делінген реттеушінің құжатында.
"Сонымен бірге, біртіндеп қатаң ақша-несие саясатын жүзеге асыруға байланысты, уақытша факторлардың ықпалынан тазартылған базалық инфляция 2027 жылдың ортасына қарай 5%-ға дейін баяулайды". – Қазақстан Ұлттық банкі
Осылайша, инфляция: – 2025 жылы – 10–12%, – 2026 жылы – 9–11%, – 2027 жылы – 5,5–7,5% болады деп күтілуде.
ҚҚС және баға өсімі
Қысқа мерзімде ҚҚС мөлшерлемесінің көтерілуі инфляцияның өсуіне алып келеді, алайда ұзақ мерзімде бұл шара қажетті болып саналады. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, ҚҚС-тың өсуінің инфляцияға әсері экономикалық жағдайға байланысты әр түрлі болады. Қатаң ақша-несие саясаты мен тұрақты инфляциялық күтулері бар елдерде бұл әсер шектеулі. Алайда бәсекелестігі төмен және инфляциялық күтулер жоғары сезімтал елдерде ол әлдеқайда жоғары болады.
Әртүрлі елдерде ҚҚС-ты көтерудің мысалдары:
- Чехия – 2010 және 2013 жылдары ҚҚС-ты 1%-ға көтеру инфляцияның сәйкесінше 1,1% және 0,8%-ға өсуіне алып келді.
- Германия – 2007 жылы ҚҚС-ты 16%-дан 19%-ға көтеру инфляцияның 1%-дан аз нақты өсуіне алып келді.
- Финляндия және Италия – ҚҚС-тың 1%-ға өсуі инфляцияның 0,4–0,5% өсуіне алып келді.
- Грекия – 2011 жылы ҚҚС-ты бірден 4%-ға көтеру инфляцияның 2%-ға өсуіне алып келді, ал 2010 жылы ҚҚС-ты 4%-ға көтеру 3,3% өсуге алып келді.
- Португалия – 2011 жылы ҚҚС-тың 3%-ға өсуі инфляцияның 1,3% артуымен қатар жүрді.
- Жапония – 1997 жылы ҚҚС-тың 5%-ға өсуі ішкі бағалардың 2,5–3,0% өсуіне алып келді. 2014 жылы ҚҚС-тың келесі 3%-ға өсуі инфляцияның 2%-ға артуына себеп болды.
- Ресей – 2019 жылы ҚҚС-тың 18%-дан 20%-ға көтерілуі инфляцияның 0,55–0,7% өсуіне алып келді.
ҚҚС-ты көтеру тұтынудың алдын ала өсуіне және бағаның өсуіне әкелуі мүмкін, бұл инфляциялық күтулерді күшейтіп, барлық компоненттерге инфляциялық әсер етеді.
Жалпы алғанда
Инфляциялық жағдай тұрақты мониторинг пен реттеуші тарапынан мұқият шешімдерді талап етеді. Ұлттық банктің біртіндеп қатаң ақша-несие саясаты мен фискалдық консолидациясының арқасында баға динамикасын орта мерзімді перспективада тұрақтандыруға қатысты абайлап айтылатын оптимизмге негіз бар.