Икрамжан Рафиков зергерлік кәсіппен отыз жылдан астам уақыттан бері шұғылданып келеді. Ол неше түрлі әшекей соғады. Сырға, алқа, білезік, жүзік, белдік, тағы сол секілді дүниелер . Әшекей бұйымдары ХVІІІ–ХХ ғасырларда өмір сүрген қазақ халқының мәдениетіне тән. Сонымен қатар сақ дәуірінің мүсіндері мен ою-өрнегін де пайдаланады.
Зергерлік – қажырлы еңбекті талап ететін өнер. Бұл кәсіпте адам сағаттап отырып жұмыс істейді. Көз майын тауысады. Жастардың сабыры мен тәуекелі жетпейтіні де сол.
«Қазіргі жастар ауыр еңбекке шыдағысы келмейді. Одан да блогер ретінде жеңіл ақша тапқанды қалайды. Әрине, әркімнің қалауы өзінде. Бірақ зергерлікті үйренуге 3–4 жыл уақытты сарп ету керек. Зергерлік өнер ә дегеннен мол табыс әкелмейді. Адам осы кәсіпке бейімделіп, шыңдалуына да біраз уақыт қажет. Өкінішке қарай, оған жастардың сабыры мен төзімі жетпей жатыр», дейді суретші-зергер.
Икрамжан Рафиков – Қолөнершілер одағының мүшесі. Зергердің айтуынша, осы одақ арқылы ол елімізде, шетелде өткен талай қолөнер фестивальдары мен көрме, жәрмеңкелерге қатысқан. Тіпті байқауларда бақ сынап, жүлделі орындарға ие болған. Непал елінде, Ыстанбұл, Қоқан, Ташкент қалаларында талай рет қазақтың зергерлік өнер туындыларын жұртқа таныстырған. 2019 жылы Вашингтонда өткен дүниежүзілік көрмеде елімізді бүкіл әлемге әйгіледі. Әртүрлі байқауда сынға түсіп, «Шебер», «Зергер» деген атақтар бойынша жүлделі орындар жеңіп алды. Солардың ішінде ең бәсі биігі 2021 жылы Нью-Йоркте өткен байқау болды. Бұл байқаудың бір ерекшелігі, үміткер тікелей өзі қатыспай, зергерлік әшекейін алдын ала жіберуі шарт. Сол байқауда И.Рафиков ХVІІІ ғасырдың алқалы әшекейін кітапта бейнеленген суретіне қарап жасап жібереді. Байқауды ұйымдастырушыларға қазақтың ұлттық қолөнер бұйымы ерекше ұнайды. Қазылар тіпті екі-үш рет хабарласып, алқаға бедерленген ою-өрнектер қандай мағына беретінін де сұрапты. Сөйтіп, төрткүл дүниеден қатысқан зергерлер сайысында 6 үміткер жеңімпаз атанады. И.Рафиков те солардың қатарында. Ол қазақтың көк туын биікке желбіретіп, «Әлемнің қолөнершісі» деген атақпен елге оралды. «Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын» дегендей, осы сында ел абыройының асқақтауына Қолөнершілер одағының төрағасы Айжан Бекқұлова көп еңбек сіңіріпті.
«Шымкент қаласында туып-өстім. Осындағы №45 мектепте оқып, білім алдым. Әкем Мұхаммеджан суретші болды. Шығармашылық қорда жұмыс істеді. Бұл мекеме қала әкімдігінің тапсырысын орындайтын еді. Сөйтіп, паннолар жасайтын. Әкемнің досы Абдолла Наурызбаев қазақтың зергерлік өнері құрып бара жатыр, тірілтпесе болмайды деп көп әрекет жасады. Мені шәкірттікке алған да сол кісі. Одан зергерліктің қыр-сырына үйрендім. Ұстазымның арқасында кәсібімнің нағыз шеберіне айналдым. Құдайға шүкір, қазір зергерлікті меңгергендер көп. Алдағы уақытта Түркістан қолөнершілер қаласы атанбақ. Осыған орай арнайы фестиваль ұйымдастырылды. Ұлтымыздың зергерлік өнерінің бір ерекшелігі оның алуан түрлілігінде. Бұхарадағы зергерлер фестиваліне бардық. Әлемнің 70 елінен қолөнершілер келіпті. Әрқайсысы өз бұйымдарын қонақтарға жарқыратып ұсынған. Бірақ солардың ішінде қазақтың әшекей бұйымдары саны мен әдемілігі жағынан бәрінен басым түсті. Соған іштей қуанып, мәз-мейрам болдық. Зергерлік өнер ғасырлар бойы ата-бабадан жалғасып келеді. Ұлттық қолөнер бұйымдарының өзіндік ерекшелігі, сипаты қанша ғасыр өтсе де, сол қалпында сақталғанымен, әрбір зергер бәрібір өзінің қолтаңбасын, стилін қалдырады. Тіпті өнер саласын зерттеушілер соған қарай әшекей туындылардың қай қолөнершіге тиесілі екенін стиліне қарап аңғарады. Талантымен танылған мықты зергерлердің дүниесі ұлттың мақтанышына айналып, музейлерге қойылады. Біздің де арманымыз келешекте қолымыздан шыққан дүниелер музейдің бағалы экспонатына айналса екен дейміз. Ешкім мәңгі жасамайды. Адамның атын өшірмейтін – артында қалдырған мұралары мен ізгі амалдары», деді И.Рафиков.
Бос уақытында зергердің қос ұлы әкесіне көмектеседі. Бірақ екеуі де әке жолын қуған жоқ. Икрамжан көкеміз балалардың өміріне араласқанды ұнатпайды. Сондықтан таңдауына кедергі келтірмеді. Басында ұлдарына ұсталық кәсіпті үйреткенімен, қазір екеуі де басқа салада қызмет атқарады.
Өнерде шекара жоқ деген осы. Икрамжанның бала кезден қазақтың ұлттық өнеріне деген құштарлығы шеберлік шыңына жетеледі. Оның айтуынша, қазақ пен өзбек халқы туыс халық болғанымен, зергерлік өнерде айырмашылық бар көрінеді. Мәселен, өзбек халқында алтыннан жасалатын бұйымдарға көп мән беріледі. Ал қазақта ұлттық әшекейлер күмістен соғылады. Дегенмен еліміздің әр өңірінің қолөнеріне сол өлкеге жақын көрші халықтардың мәдениеті аз да болса ықпалы мен әсерін тигізеді. Бұл жалпы адамзат өркениетіне тән табиғи құбылыс деп есептейді қазақтың зергерлік өнерін биікке көтерген Икрамжан ака.
ШЫМКЕНТ